Maiuugnay natin ang konsepto ng loob at labas sa konsepto ng espasyo. Ang mga bagay na may loob ay may labas. Ang loob at labas ng isang bagay ay pawang may mga bahaging nakatago at nakalantad. Anino’y isang laro ng taguan ang ugnayang namamagitan sa konsepto ng loob at labas, kung saan nagsisiwalat ang nakatago at nagkukubli ang nakalantad. Isa itong kaganapang napuna ng mga sinaunang Griyego na tinawag nilang aletheia (Alejo 1990). Hindi madaling masiyasat ang loob sapagkat may sarili itong espasyong ikinukubli. Samantalang ang labas, bagama’t lantad ay maaaring magkubli ng kung ano ang nasa loob. At dahil dito, isang hamon ang pagtukoy sa loob ng isang tao.
At higit pang mabigat na hamon ang pagkilala sa ugnayang namamagitan sa panloob at panlabas ng isang tao. Ang ugnayan ng panloob at panlabas ay nagbibigay sa atin ng sukatan sa pagkilala sa kung ano ang nararapat, mabuti, at maganda. Mahalaga ang ugnayan ng loob (kaluluwa) sa Iabas (katawan). May kinalaman ang loob sa pag-iisip at damdamin samantalang tinutukoy naman ng labas ang pisikal na anyo at galaw/kilos (Jose at Navarro 2004). Sa karamihan ng pagsisiyasat at pag-aaral, kapuna-puna na mas pinagtutuunan ng pansin ang panloob kaysa sa panlabas, sapagkat ang loob ang siyang pinakasalamin ng katauhan at pagkatao ng isang tao (Miranda 1989). Bukod pa rito, ang loob ang siyang nagtatagpi sa ating kapasyahan, pag-iisip, at pakiramdam. At ang pag-iisang ito ang ugat ng ating etikal na direktibo na kilala rin bilang konsensya o budhi ng tao (Mercado 1972). At kung gusto nating makilala ang isang tao, ang loob nito ang dapat nating siyasatin sapagkat ito ang tanging makakapagbibigay ng totoong anyo nito (Ileto 1979). Hindi walang basehan ang pagbibigay ng higit na pansin sa panloob kaysa sa panlabas. Subalit may panganib na makulong tayo sa panloob na aspekto nang hindi batid ang kaugnayan nito sa panlabas na salik. Nagnanais ang tao na may pagtutugma ang ugnayan ng loob at labas. Ito ang dahilan kung bakit kapag di tumutugma ang loob sa labas, sinasabi nating may mali, o hindi maganda. Halimbawa, “maganda nga siya subalit pangit naman ang ugali.” Kung papipiliin, makikita rin ang mas pagbibigay-halaga sa loob sa komentong “hindi bale nang hindi maganda o guwapo, basta mabuti ang kalooban.” Isa pang halimbawa ang obserbasyong “nagbabait-baitan ngunit nasa loob naman ang kulo.”
Sa ating paglalarawan ng kagandahang loob, kailangan muna nating mau-nawaang hindi maihihiwalay ang konseptong ito sa konsepto ng kapwa, sapagkat hindi mababatid ang kagandahang loob kung walan9 kapwa na pagtutuunan nito. Sinasabing tunay na konseptong Pilipino ang konsepto ng kapwa sapagkat kahit na patungkol ito sa ibang tao, nananatili pa rin ang pagkilala na may pagkakahalintulad tayo sa iba pang tao, di tulad ng katumbas sa Ingles na others na kung saan kinikilala mismo ang ibang tao bilang iba sa ating sarili. Samakatwid, ang pagpapamalas ng kagandahang loob ay may kaakibat na pagkilala sa kapwa bilang kapwa, maging sila man ay ibang tao (outsider) o hindi ibang-tao (one-of-us). At sa ating pagtingin sa konsepto ng kagandahang loob, masasabi nating isa lamang ito sa mga elemen-tong bumubuo ng mas malawak na pakikipag-ugnayan ng kapwa sa kapwa, o pakikipagkapwa (Enriquez 1978).
Madalas na iniuugnay ang kagandahang loob sa pagbibigay o pagiging mapagbigay. At madaming posibleng paraan upang makapagbigay at maipakita ang kagandahang Ioob. Subalit sa dami ng mga posibleng indikasyon ng kagandahang loob sa pamamagitan ng pagbibigay, maaaring maituro ang ugat nito sa dalawang bagay: ang pagkukusa at ang layunin ng tao (Enriquez 1978; Miranda 1989; De Castro at Sy 1998; Resurreccion 2007). Hindi maituturing na may magandang loob ang taong nagbibigay nang walang pagkukusa o hindi bukal sa loob. Gayundin ang masasabi natin sa taong nagbibigay nang may hindi magandang layunin. Pagpapatunay ito sa mahalagang ugnayan ng panloob at panlabas—na ang mga indikasyon ng kagandahang loob na makikita sa pamamagitan ng panlabas na pagkilos ay tumu-tugma sa kalooban ng tao. Samakatwid, maaaring ang pagkilos ng isang tao ay nagbubunga ng maganda at nakakatulong sa kapwa, maaaring ang taong yaon ay may sapat na kakayahang magbigay, at maaaring may kakayahan ding magkusa. Subalit kung walang tahasang pagkukusa at walang mabuting layunin, ang taong may mga kilos na nagdudulot ng maganda ay hindi maaaring matawag na may magandang kalooban (De Castro at Sy 1998).
Ngayong malinaw na ang batayan ng kagandahang loob, maaari na nating balangkasin ang iba’t ibang indikasyon nito. Ayon kay Ron Resurreccion (2007), nananatili sa antas ng konsepto ang mga naunang pag-aaral kaugnay ng katangiang tinataglay ng kagandahang loob kaya’t gumawa siya ng pagsusuri na may empirikal na basehan. Gayumpaman, lumalabas na halos magkakatulad ang kanilang natuklasan. Para kay Resurreccion (2007), iumalabas na may tatlong katangiang kumakatawan bilang pundasyon ng kagandahang loob: (1) malasakit, (2) pakikipagkapwa, at (3) malinis na kalooban. Ang taong may malasakit ay sensitibo kung kaya’t nararamdaman niya ang pangangailangan ng kapwa. May konsiderasyon siya. Inuuna niya ang kapakanan ng iba, at hindi alintana ang abalang dulot ng pagtulong. Ang katangian ng pakikipagkapwa naman ay patungkol sa pagbibigay-serbisyo, pagiging maalalahanin, at pagiging laging handa sa pagtulong na walang kapalit. At huli sa lahat, ang taong may malinis na kalooban ay marangal, marunong tumanaw ng utang na loob, nagbibigay pag-asa sa ibang tao, at parating sinsero o tapat. Maaaring magbigay-larawan ang lahat ng mga katangiang ito sa kung ano ang ibig sabihin ng taong may mabuting kalooban.
Isinulat nina Ignatius H. Vinzons at Mary Dorothy dL. Jose